Over de (on)mogelijkheid van een vertaalmachine is veel gezegd en geschreven. Zelf heb ik altijd tot de sceptici behoord. Ik herinner me nog heel goed hoe Philipstopman Cor Boonstra in een interview verklaarde dat we binnen enkele jaren een apparaat konden verwachten dat zelfstandig teksten in keurig Nederlands zou kunnen vertalen. Dat moet in 1996 of 1997 zijn geweest, en ik versnipperde de krant waarin die blaaskaak zijn beweringen deed met een schampere schaterlach in de kattenbak. ‘Philip, stop, man!’ riep ik nog. Inmiddels zijn we enkele jaren verder, en wat blijkt? Boonstra had gelijk, hij was geen blaaskaak maar een nuchtere frontrunner die met voorkennis van zaken sprak. Op mijn Windowsbureaublad prijkt namelijk de allereerste bètaversie van Tovertaal, ‘de TOtale VERTAALoplossing’. En vraag me niet hoe, maar hij doet het.
De bediening is vrij eenvoudig, al kost het mij als verstokte alfa altijd moeite om zo’n slecht gedocumenteerde bètaversie onder de knie te krijgen. Het installeren lukt nog wel, maar probeer er maar eens achter te komen welke opties relevant zijn en welke niet. Toen ik ten einde raad het woord ‘relevant’ intypte in de helpfunctie van Tovertaal, leverde dat honderden hits op, want het programma houdt rekening met typefouten en was zo vriendelijk in ‘relevant’ een onbedoeld anagram van ‘vertalen’ te herkennen – daar had ik dus niets aan (dat begint goed, dacht ik, dat begint goed). Maar na een tijdje ploeteren werd me duidelijk dat álle opties relevant konden zijn, mits in de juiste situatie geactiveerd. Eigenlijk is dat ook wel zo logisch: als je zoals ik vanuit het Frans vertaalt heb je meestal niet zo heel veel aan een botanisch woordenboek Micronesisch-Kiribatisch of een extra module technisch Amhaars, maar wel aan een digitale versie van de befaamde Dictionnaire de Trévoux uit 1743 (o, mijn geliefde Diderot!) of een hedendaags erotisch woordenboek Frans-Nederlands (handig voor de nieuwe Houellebecq…).
De producent van Tovertaal heeft overeenkomsten gesloten met tal van aanbieders van lexicale en grammaticale software, en het resultaat liegt er niet om: zo’n 3500 woordenboeken en andere taalmodules kunnen momenteel naadloos in het programma worden geïntegreerd, waaronder niet de minste: de Oxford English Dictionary, de dikke Van Dale, het WNT, de Grand Robert, het Grand atelier historique de la langue française (dat op zichzelf al 14 grote historische woordenboeken bevat, o.a. Trévoux, Littré, Richelet, Furetière, Nicot), alle opeenvolgende versies van de Dictionnaire de l’Académie française, de grote Duden en noem maar op. De toekomstige gebruiker van Tovertaal zal al die modules met flinke korting kunnen aanschaffen, en voor een luttele vierduizend euro heb je dan een behoorlijk compleet instrumentarium in huis, als je je tenminste tot één taalcombinatie beperkt.
Maar die woordenboeken zijn nog maar het begin….
…………….. Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
