Als vertaler maak je voortdurend keuzes en bij een roman die in een andere tijd is geschreven, beland je soms in een spagaat. Een van je belangrijkste taken is recht doen aan de stijl van de schrijver, maar je moet ook een vertaling maken in hedendaags Nederlands voor de lezers van nu. Die twee opdrachten bijten elkaar de ene keer meer dan de andere. Afgezien van bepaalde termen, waar ik dadelijk op inga, hadden wij als vertalers van Winnetou niet zoveel last van dit dilemma. De taal van Karl May (1842-1912) is zo fris en volstrekt niet gedateerd, dat we zeker bij de verhalende delen en de vaak geestige dialogen bijna het gevoel hadden het boek van een tijdgenoot te vertalen. De met enige regelmaat ingelaste filosofische bespiegelingen, die het verhaal een diepere laag geven, doen net als de inleiding wat archaïscher aan. De ietwat gedragen toon waarin die passages zijn gesteld hebben wij zo goed mogelijk gehandhaafd, en aan de noodzaak om dat te doen hebben we geen moment getwijfeld.
De twijfels die we wél koesterden hadden te maken met de toegenomen maatschappelijke bewustwording inzake kolonialisme en racisme en het besef dat taal en werkelijkheid elkaar beïnvloeden, dat taal de onderdrukking en vernedering van bepaalde bevolkingsgroepen niet alleen weergeeft, maar ook creëert en in stand houdt, en dat omgekeerd het verzet tegen dergelijke misstanden tot taalverandering kan leiden. Musea die het koloniale verleden tonen, worstelen tegenwoordig met de taal waarin ze die geschiedenis moeten beschrijven en de manier waarop ze bepaalde bevolkingsgroepen moeten benoemen. Datzelfde geldt voor historici, journalisten en de media in het algemeen. Ook als vertaler word je hiermee geconfronteerd. Globaal gezien zijn er twee standpunten waartussen je kunt kiezen: ofwel je houdt je aan de terminologie die gangbaar was in de tijd waarin het te vertalen boek is geschreven, of je gebruikt de termen die onderdrukte groepen in onze tijd zelf hanteren en respectvol vinden. Wij hebben na veel wikken en wegen een middenweg bewandeld, waarbij ons literaire kompas de doorslag gaf: de keuzes die we maakten moesten harmonisch passen in het geheel en mochten geen afbreuk doen aan de stijl van de schrijver.
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
