‘Waarom wilde de uitgever het zo nodig beter weten dan de auteur?’ is een veelgehoorde uitroep wanneer een vertaald boek in het Nederlands onder een totaal andere titel op de markt wordt gebracht. Vaak spelen commerciële overwegingen hierbij een rol, maar er kan ook een vertaaltechnische reden zijn om af te wijken van de titel die de auteur in de oorspronkelijke taal voor zijn boek koos.
Dat was het geval bij Ivan Klíma’s roman Soudce z milosti waarvoor ik na lang wikken en wegen de titel Rechter tussen twee vuren heb voorgesteld. Dat is geen vertaling van de oorspronkelijke titel, want die bleek onvertaalbaar in het Nederlands, zoals ik hieronder zal uitleggen. Vertalers in andere talen zijn blijkbaar tegen hetzelfde probleem aangelopen, want in het Engels heet de roman Judge on Trial, in het Duits Richter in eigener Sache, in het Urdu gewoon De rechter en in het Grieks De beproeving (of iets van die strekking).
Klíma begon aan de roman in de vroege jaren zeventig, de periode van strenge politieke repressie na de Praagse lente die door de communistische machthebbers met ‘normalisatie’ werd aangeduid. In eigen land had hij, net als veel andere Tsjechische schrijvers, een publicatieverbod, maar een Zwitserse uitgever bracht het boek in 1979 in Duitse vertaling uit onder de titel Der Gnadenrichter. Klíma’s eigen titel, vrij vertaald Daar stond een galgje in het veld was door de uitgever als ‘onzinnig’ van de hand gewezen, wat niet zo gek is, want het gaat om een regel uit een (nogal luguber) Tsjechisch volksliedje dat voor buitenlandse lezers onbekend is…
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
