Mevrouw de Voorzitter, geachte aanwezigen, beste collegae en vrienden,
In de eerste plaats wil ik u mijn oprechte, diep gemeende dank uitspreken. Ik voel mij zeer vereerd door de toekenning van de Hiëronymus, niet in de laatste plaats omdat deze prijs verleend wordt door vakgenoten, ‘vakbroeders’ zou ik willen zeggen. Het woord ‘vakbroeder’ doet misschien ouderwets aan, maar ik gebruik het welbewust, want waar ‘broederschap’ bestaat is een beschermheilige ook op zijn plaats. En ik wel eerst even stilstaan bij onze beschermheilige, Hiëronymus.
Uit het feit dat wij vertalers een beschermheilige hebben, blijkt juist hoe oud ons beroep is. Computerdeskundigen of dj’s, om maar een voorbeeld te noemen, hebben er geen, en ik mag hopen dat ze dat als een gemis ervaren. Bovendien is onze beschermheilige anders dan anderen. Andere beschermheiligen hebben hun status vaak alleen te danken aan hun marteldood. Zij hoefden alleen maar te sterven. Zo niet Hiëronymus. Hij heeft er echt voor moeten ploeteren: hij heeft zelf vertaald. Hij is dus echt één van ons.
In zijn vertaalactiviteit heeft hij ook nog een paar standaardfouten gemaakt, die elke collega meteen zal herkennen. Van zijn goddelijke opdrachtgever moest Hiëronymus zoals u weet de bijbel vertalen. Dat was baanbrekend werk, want in zijn tijd was de gangbare tekst van het Oude Testament de Griekse Septuagint-vertaling van de hand van zeventig geletterde joden uit Alexandrië, die volgens de overlevering in opdracht van Koning Ptolemeüs de hele thora binnen zeventig dagen hadden vertaald. Een typische haastklus dus. Uitgeverij Ptolemeüs hanteerde blijkbaar dezelfde marktgerichte methodes als uitgeverij Prometheus.
Maar terug naar Hiëronymus. Hij vertaalde dus rechtstreeks uit het Hebreeuws, maar voelde zich blijkbaar niet helemaal zeker van zijn zaak. Zoals wij allemaal doen keek hij af en toe stiekem in een bestaande vertaling, namelijk de Septuagint. En dat speelde hem wel eens parten. Hiervan een beroemd voorbeeld.
Als Mozes op de berg Sinaï met God gesproken heeft glanst zijn gezicht nog lang na van die ongewone ontmoeting. In de Statenbijbel kunnen we het nog prachtig nalezen (Exodus 34:29):
En het geschiedde, toen Mozes van den berg Sinaï afging (de twee tafelen der getuigenis nu waren in de hand van Mozes, als hij van den berg afging), zo wist Mozes niet, dat het vel zijns aangezichts glinsterde, toen Hij met hem sprak.
Maar zo staat het niet in de Septuagint en ook niet bij Hiëronymus…
…………….. Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
