In Tar Baby van Toni Morrison, een roman uit de jaren tachtig van de vorige eeuw, komen – zoals in meerdere romans uit die tijd – de woorden negro en nigger voor. Sinds 1981, het jaar waarin Tar Baby werd gepubliceerd, is de samenleving veranderd, zijn verhoudingen en opvattingen veranderd, en de taal is mee veranderd. Bepaalde woorden hebben een andere lading, associatie of betekenis gekregen. Hoe ga ik daarmee om als vertaler, die zowel recht wil doen aan de tekst en de auteur als aan het feit dat we anno 2023 gelukkig in een andere tijd leven dan in 1981?
De bewuste woorden worden in grote lijnen op twee manieren gebruikt. Enerzijds is er het vrij generieke gebruik, als aanduiding van iemand die Zwart is. In dergelijke gevallen vertaal ik negro of nigger dan ook niet één op één, maar gebruik ik Zwarte man of Zwarte vrouw – qua betekenis en lading het equivalent in onze tijd.
Op andere momenten worden de bewuste woorden in dialogen gebruikt, bedoeld om te kwetsen, om te kleineren. In dat geval zit ik met een dilemma: het kwetsende taalgebruik overnemen of op de stoel van mijn auteur gaan zitten en het aanpassen?
Na veel waardevolle gesprekken hierover met een grote verscheidenheid aan mensen, wat ook een grote verscheidenheid aan meningen en inzichten heeft opgeleverd, zoek ik houvast bij Morrison zelf. In haar speech bij de aanvaarding van de Nobelprijs voor Literatuur, in 1993, zei Morrison: ‘We die. That may be the meaning of life. But we do language. That may be the measure of our lives.’ (We sterven. Misschien is dat de zin van ons leven. Maar we doen taal. Misschien is dat de maat van onze levens.)
Hoe kan ik de vrouw die taal ziet als maat voor het leven, hier het beste recht doen?
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
