De mate van zichtbaarheid van de vertaler als ‘auteur’ is bepalend voor de culturele en financiële waardering die hij voor zijn werk krijgt, die zelf weer bepalend is voor de kwaliteit die hij kan leveren: hoe meer waardering, hoe sterker zijn positie, en hoe hoger de kwaliteit. Hogere kwaliteit leidt op haar beurt weer tot meer waardering, en zo blijkt de vertaler gevangen in een vicieuze cirkel die maar moeilijk te doorbreken valt – in elk geval niet van binnenuit, en al helemaal niet met behulp van ‘marktwerking’: gezien de huidige onzichtbaarheid van de vertaler kan vrije concurrentie alleen maar leiden tot nog meer kwaliteitsverlies.
Ter illustratie: vertalers van niet-literaire boekengenres, die moeten werken tegen marktconforme tarieven, verdienen ondanks absurde werkweken maar net genoeg om van rond te komen. Dat Nederland desondanks terecht geldt als het vertaalparadijs van Europa, is te danken aan twee dingen: het tussen de marktpartijen overeengekomen minimumtarief voor literaire vertalingen, en de aanvulling die het Fonds voor de Letteren daarop geeft bij hoogwaardige vertaalprojecten. De vraag is alleen hoe lang dat paradijs nog kan standhouden, want onlangs besloot de concurrentiewaakhond NMa het minimumtarief te verbieden. Het besluit is nog niet definitief, maar de gevolgen voor de kwaliteit zouden wel eens funest kunnen zijn.
Inderdaad zijn er al uitgevers met een beroep op het NMa-besluit onder het minimum gedoken. Economisch gezien is dat begrijpelijk: het publiek vindt boeken te duur en koopt liever goedkope, slecht vertaalde boeken dan dure, goed vertaalde boeken. Gelukkig zijn er nog altijd uitgevers die beseffen dat er ook zoiets als cultureel kapitaal bestaat en die de vertaler daarin betrekken, bijvoorbeeld door zijn naam op het omslag te zetten. Maar zelfs in het recente Letterenmanifest (opgesteld door de gezamenlijke commerciële en niet-commerciële partijen in het literaire veld), waarin vertalingen een belangrijke rol wordt toebedacht als raam op de wereld, blijft het vertalen zelf buiten beeld…..
…………….. Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
