Zo nu en dan lees je in de pers of online een stukje over zogeheten ‘onvertaalbare’ woorden. Sommige voorbeelden daarvan zijn al bijna een cliché: er is ons inmiddels uitentreuren ingepeperd dat het Nederlandse woord gezellig niet hetzelfde is als het Duitse gemütlich of het Engelse cozy, om nog maar te zwijgen van het Deense hygge.
Voor een vertaler is dat eigenlijk niets opzienbarends. Een woord in de ene taal dekt lang niet altijd helemaal de lading van een woord in een andere taal. Daarom geeft een woordenboek vaak meerdere mogelijkheden, waar je zelf een geschikte keus uit kunt maken. Je laat je daarbij leiden door de context en de (veronderstelde) bedoelingen van de auteur.
Hoe onvertaalbaar een woord ook lijkt, een vertaler ziet dat niet als onoverkomelijk. Je vertaalt namelijk geen woorden, maar zinnen. Om de bedoelde betekenis (en gevoelswaarde) van zo’n zin over te brengen, kun je een treffende combinatie van woorden zoeken en zo nodig de zinsbouw of zelfs de beeldspraak aanpassen. Daarbij hou je in je achterhoofd dat de vertaling niet omslachtiger mag zijn dan het origineel en daar stilistisch op moet aansluiten. Vooral op zinsniveau (en ook wel op zinsoverschrijdend niveau) komt daar de nodige creativiteit bij kijken. Dat is precies wat het vak zo leuk maakt. Het echte vertalen begint waar de vertaalmachine hapert.
Het wordt lastiger als je de titel van een boek wil vertalen. Die neemt immers vrijwel nooit de vorm aan van een hele zin en bestaat vaak uit niet meer dan vier of vijf woorden, waaronder de onvermijdelijke lidwoorden en voorzetsels. Er is weinig speelruimte en ook hier geldt dat een woord-voor-woordvertaling niet altijd een bevredigend resultaat oplevert.
Waarom schrijf ik dat allemaal? Misschien om de lezer voor te bereiden op een schok…
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
