Ik ben bang dat de eerste kennismaking met Mandelstams poëzie, zeker in een vertaling, veel lezers een gevoel van teleurstelling zal geven. Mandelstam is een uitgesproken moeilijke dichter en zijn veelgeciteerde gedicht over Stalins kakkerlakkensnor is met zijn directe begrijpelijkheid een uitzondering in zijn werk. Het meeste van wat Mandelstam geschreven heeft geeft pas na herhaald en geduldig lezen zijn betekenis prijs. In het Russisch weegt dit aanzienlijk minder zwaar dan in een vertaling: Mandelstams ritmen en klanken hebben in zijn eigen taal het effect van formules die fysiek iets overdragen, ook voordat je begrip in de woorden een houvast gevonden heeft. Bij een omzetting in een andere taal is dit het eerste dat verloren gaat. Wat overblijft is een skelet van eigenaardige zinnen waarop een voor de hand liggende reactie zal zijn: waarom zegt hij het niet gewoon?
Wie ook in de verarmde vorm van een vertaling iets aan Mandelstams gedichten wil hebben moet er zich vóór alles van bewust zijn dat Mandelstams duister lijkende versregels geen ingewikkelde transposities zijn van iets dat zich ook anders, met eenvoudiger middelen, laat zeggen. De moeilijkheid van Mandelstams poëzie is geen versiering, hij komt – net als bij veel andere moderne dichters – voort uit een ongewone benadering van de taal. Zolang we verwachten dat Mandelstam zijn woorden hanteert volgens de principes die we van taalgebruikers gewend zijn is er alleen misverstand mogelijk. Dichters als hij maken van de taal een communicatiemiddel met eigen gebruiksregels. Toevallig lijkt het uiterlijk op het soort taal dat we kennen – vandaar de verwarring. Nu is het niet zo dat alle problemen verdwijnen als je je eenmaal, bewust of intuïtief, hebt ingesteld op de principes waarmee Mandelstam te werk gaat. Maar het is wel de enige kans om door te dringen onder de oppervlakte van zijn poëzie…
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
