Vertalen is een van de oudste beroepen ter wereld. ‘En net als de beoefenaars van het oudste beroep,’ zei Peter Bergsma een keer, ‘moeten wij vertalers ervaren dat degenen die van onze diensten gebruikmaken maar zelden van hun bevindingen kond doen.’ Aan de ene kant jammer, maar het heeft ook zijn voordelen, want nu er dan toch geroddeld wordt, doe ik het zelf.
Om in de sfeer van onze collega-dienstverleners te blijven, zou ik kunnen zeggen dat ik een aantal vaste begunstigers heb gehad, auteurs die graag door mij werden vertaald en met wie ik me intiemer verbonden voel dan met andere schrijvers die ik in de loop van vele jaren vertaald heb. Zo ben ik de maîtresse à titre geweest van vorsten als Wole Soyinka, Salman Rushdie en een Indiase kroonprins, Vikram Chandra. Ik schonk ze vele kinderen en speelde mijn heimelijke spel om hun politiek en schrijfstijl te beïnvloeden.
Om de rest van mijn verhaal te kunnen vertellen, moet ik eerst een open deur intrappen: je kunt geen goede vertaling maken zonder een wezenlijk begrip van de tekst, niet alleen van wat er aan het oppervlak zit maar ook van wat eronder steekt. Niet alleen van de verschijningsvorm van de tekst, de woorden en de zinsconstructies, het ritme, het idioom van het land of de streek, maar ook van de dieper liggende betekenissen, de connotaties, het gevoel dat het gebruik van juist dát woord bij de schrijver oproept. Vanuit welke achtergrond zegt de schrijver juist dít. Hoe praat dit personage in het boek, wat is het voor iemand? Als ik dat eenmaal weet, kan ik in gedachten horen wat hij of zij zegt en wordt mijn werk een stuk eenvoudiger. Het is een proces dat nog wel eens wordt aangeduid met ‘interpreteren’, maar dat is het niet, want als het goed is komt er geen persoonlijke uitleg aan te pas. ‘Analyseren’ omschrijft het beter. En in ‘de huid van de schrijver kruipen,’ zoals je zo vaak hoort, doe ik al helemaal niet. Ten eerste trekken de verouderende kwabben van zowel Rushdie als Soyinka me niet zo erg aan, en ten tweede zou ik er weinig aan hebben want ik heb niet, zoals de auteur, de vrije woordkeus. Dus kijk ik van buiten naar binnen, probeer te begrijpen wat ik zie en ga dan zwetend mijn best doen om dit in het Nederlands uit te drukken.
Maar al doe ik nog zo mijn best, als een schrijver zijn tekst doorspekt met woorden uit een volkomen vreemde cultuur en taal, zoals het Joroeba, Hindi, Oerdoe of Marathi, en als hij dan ook nog bijkomende, persoonlijke eigenaardigheden heeft…
…………….. Download hiernaast de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
