Wat voor behoefte is er aan vertaalkritiek en hoe kan in die behoefte het beste worden voorzien? In het navolgende zal ik u ervan trachten te overtuigen dat de behoefte aan vertaalkritiek begrensd is, maar dat het binnen die begrensdheid een belangrijk onderwerp is, waar door en voor de beroepsgroep van Nederlandse literaire vertalers te weinig aandacht aan wordt gegeven. Maar eerst: hoeveel en wat voor soort vertaalkritiek hebben wij nodig?
Staat u mij toe met de enormiteit van een open deur te beginnen. Ik kan mij geen lezer voorstellen, behoudens wie beroepshalve een tekst moet beoordelen, die een buitenlands literair prozawerk in het Nederlands leest louter of voornamelijk vanwege de vertaling. Het algemene lezerspubliek leest een vertaald boek om via de vertaling kennis te kunnen nemen van het origineel. En als het goed is, en dat is het in Nederland in meer dan de helft van de gevallen, dan merkt die lezer tijdens het lezen zo weinig mogelijk van het feit dat hij het boek in een vertaling leest. Het profijt van een dergelijke vertaling manifesteert zich ongemerkt en de nadelen ervan blijven zoveel mogelijk verborgen. Tijdens het lezen van een ideale vertaling dient alleen het oorspronkelijke werk te bestaan en allen die aan de mogelijkheid van dat lezen in een vertaalde uitgave hebben bijgedragen (vertaler, uitgever, vormgever, etc.) zien hun kleinere of grotere bijdrage vloeiend opgaan in het opnieuw in het Nederlands vervaardigde origineel.
Als we deze algemene lezer van vertaalde literaire boeken nog even in beeld houden, dan is het de vraag hoe hij of zij tot het lezen van de betreffende vertaalde uitgave is gekomen. Dat kan zijn via een mondelinge aanbeveling, door het boek cadeau te hebben gekregen of dankzij een motiverende recensie. Zoals gezegd, de vertaling speelt daarbij zelden een doorslaggevende rol, en in het algemeen is het ook helemaal niet wenselijk dat die rol groter zou zijn. Als de vertaling verschrikkelijk slecht is, mag je hopen dat een potentiële lezer bijtijds wordt gewaarschuwd. Als de vertaling uitzonderlijk goed is, dan is dat voor wie het boek toch al wil lezen een extra aanbeveling die het boek verdient mee te krijgen. Maar in alle andere gevallen, de overgrote meerderheid van de literaire vertalingen die ‘redelijk’ of ‘goed’ genoemd kunnen worden, valt daar ten opzichte van de aanstaande lezer niet veel zinnigs over te zeggen…
…………….. Download hiernaast de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
