In een essay, getiteld La traducción como milagro (‘Het wonder van de vertaling’), noemt Alberto Manguel vertalen ‘de meest intieme leesdaad’, wat niet alleen klopt, maar ook mooi gezegd is. Tot dan toe kende ik alleen het oordeel dat vertalen de wreedste manier van lezen is, en dat is ook waar, maar niet zo bemoedigend.
Het essay van Manguel gaat over een ultrakort verhaal van Borges, dat hij samen met enkele Canadese vrienden in het Engels wil vertalen. Borges echter legt een van de personages een uiterst typische Argentijnse uitdrukking in de mond waar hij – en ook niemand van zijn medevertalers – maar geen passend Engels equivalent voor kan vinden. Het probleem blijft door zijn hoofd hameren, tot hij op een dag in een boek van G.K. Chesterton, A Short History of England, de voor hem volmaakte oplossing op een presenteerblaadje krijgt aangereikt.
Maar eerst het verhaal van Borges. Het beslaat niet meer dan twee korte paragrafen en is getiteld La trama, dat zowel ‘plot’ of ‘intrige’, als ‘stramien’ betekent. Het gaat over een gaucho die bezoek krijgt van een groepje mede-gaucho’s, die hem, om wat voor reden dan ook, komen doden. Het drama wordt nog navranter als de gaucho tussen zijn belagers een petekind van hem ziet, en hij roept met stijgende verbazing en verontwaardiging ¡Pero ché!. ‘Dit moet je horen, niet lezen,’ waarschuwt Borges tussen haakjes. En dat is geen overbodige aansporing, want alleen in de juiste situatie en uitgesproken met de juiste intonatie (hier, dus) betekent het zoiets als ‘Wat krijgen we nou?’ Of: ‘Maar jongen toch!’ En nog een heleboel andere uitroepen in die trant.
Het zal de oplettende en ervaren lezer niet zijn ontgaan dat Borges hier een Argentijnse versie opvoert van de legendarische moord op Caesar door een groep senatoren onder leiding van zijn beschermeling Marcus Junius Brutus…
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
