In een essay over Mandelstam heeft Joseph Brodsky vertalen het ‘belangrijkste voertuig van onze beschaving’ genoemd. Dat is niet mis, het lijkt op het eerste gezicht zelfs een tikje overdreven. Maar wie zich even probeert voor te stellen wat vertalen concreet inhoudt en over welke uiteenlopende gebieden de vertaalpraktijk zich uitstrekt, die zal al snel inzien dat Brodsky gelijk heeft. Literaire vertalingen springen misschien het meest in het oog en krijgen verreweg de meeste aandacht, maar het vertalen van literatuur is slechts het topje van de ijsberg. Kranten, radio en t.v., de industrie, musea, de overheid – het zijn stuk voor stuk sectoren waarin voortdurend gedachtegoed van welke herkomst of van welk niveau dan ook wordt uitgewisseld en geen van alle kunnen ze het stellen zonder vertaalactiviteiten. Of het nu gaat om de handleiding bij een of ander huishoudelijk apparaat of om de toneelstukken van Beckett, het is buiten kijf dat vertalen uitermate belangrijk is voor een intensief contact met andere culturen.
Is er een principieel verschil, zo kun je je afvragen, tussen de verschillende vertaaldisciplines, met name tussen het vertalen van literatuur en het vertalen van wat ik voor het gemak maar niet-literatuur zal noemen? Nee, ik geloof van niet. Elke discipline heeft zijn eigen specifieke problemen, maar je kunt in zijn algemeenheid niet stellen dat het vertalen van literaire teksten moeilijker is dan het vertalen van andersoortige teksten. Het omgekeerde is evenmin waar. Dat er geen principieel verschil bestaat tussen de twee vormen van vertalen ligt eigenlijk ook wel voor de hand.
Zelfs in de literatuurwetenschap heeft men na lang aarzelen moeten toegeven dat er wat betreft de taalbehandeling geen wezenlijk onderscheid valt te maken tussen literatuur en lectuur. Zuiver taalkundig of ‘talig’ bekeken, onderscheidt een literaire tekst zich in geen enkel opzicht van een niet-literaire tekst. Beide soorten teksten zijn opgebouwd uit exact hetzelfde soort materiaal en staan voor de vertaler op één lijn, althans technisch gezien.
Ik maak hier een voorbehoud, omdat er behalve de zuiver technische, ambachtelijke kant van het vertalen nog iets anders in het geding is….
…………….. Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
