Machiavelli is een van die schrijvers van wie pedante schoolmeesters kunnen leren dat de formele grammatica en de regels die daarbij horen, op zichzelf wel aardig zijn, en misschien nog wel nuttig ook, maar dat ze in feite toch een kunstmatig karakter bezitten en niet strikt noodzakelijk zijn om iemand goed te laten schrijven. Om het nog duidelijker te stellen: een schoolfrik die Machiavelli’s tekst op zijn grammaticale en vooral syntactische fouten zou corrigeren, zou vermoedelijk aan één rood potlood niet genoeg hebben, zoveel fouten zou hij kunnen aanstrepen. Ik zet overigens het woord fouten wel tussen aanhalingstekens, want het gaat om dezelfde soort fouten als die waarmee de dagelijkse spreektaal doorspekt is en zonder welke geen normale conversatie mogelijk zou zijn.
Het is in dit kader onmogelijk om een volledige inventaris van die fouten op te maken, maar enkele veel voorkomende gevallen wil ik toch noemen. De meest frequent optredende onregelmatigheden betreffen de syntaxis. Dat de schrijver zich namelijk geheel op de inhoudelijke logica van zijn betoog concentreert, heeft tot gevolg dat zijn zinnen dikwijls formeel gesproken in allerlei opzichten niet kloppen: ze eindigen grammaticaal anders dan ze zijn begonnen; ze worden afgebroken zonder dat die breuk weer wordt hersteld; ze springen van een enkelvoudig op een meervoudig onderwerp over, en omgekeerd; ze raken volledig verstrikt in hun eigen lengte en complexiteit; ze missen woorden die ze volgens de normen van de grammatica niet zouden mogen missen; ze staan vol voegwoorden die ten opzichte van elkaar onregelmatig of slordig gebruikt zijn; ze bevatten betrekkelijke, persoonlijke en aanwijzende voornaamwoorden die wat geslacht betreft verkeerd aansluiten bij de begrippen waarnaar ze verwijzen; enzovoorts. Of om me wat technischer uit te drukken: in Machiavelli’s zinnen wemelt het van de anakoloeten, ellipsen, pleonasmen, zeugma’s, constructiones ad sententiam, prolepsissen, syllepsissen, kortom van wendingen die zeer sterk door de gedachten bepaald zijn en voor het merendeel uit de spreektaal stammen….
…………….. Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
