Die Gretchenfrage komt vaker voor in de Duitse literatuur; ik heb hem meer dan eens moeten vertalen. Meestal maak ik er dan ‘de hamvraag’ van, en ik neem aan dat veel van mijn collega’s dat ook doen. Volgens onder andere Van Dale is dat ook de gangbare vertaling.
De hamvraag is nu: waar komt die uitdrukking vandaan? Weggemoffeld in een lopende tekst vind ik dit net wat minder relevant dan als titel van een hoofdstuk, reden waarom ik er iets langer over heb nagedacht. Het antwoord is helaas een stuk minder dichterlijk dan de Gretchenfrage: de hamvraag dateert uit de jaren vijftig, uit het quizprogramma ‘Mastklimmen’ van de NCRV, gepresenteerd door Johan Bodegraven en uitgezonden op de radio. Boven in een mast hing een gerookte ham; afhankelijk van het aantal juist beantwoorde vragen klommen deelnemers steeds hoger op in de mast, en wie bijna bovenin was mocht de laatste en belangrijkste vraag, de hamvraag, beantwoorden en bij een juist antwoord de ham uit de mast pakken. Aan het eind van het spel klonken dan de gevleugelde woorden: ‘Want haalde u de ham niet uit de top, dan haalde u in elk geval uw kennis weer eens op!’
Ik vroeg me af of ik zo’n prozaïsche, en dus ook nog eens oer-Hollandse uitdrukking, wel moest gebruiken in deze sprookjesachtige roman, waarin heden, verleden, waarheid en waan door elkaar lopen, waar niets is wat het lijkt en een potje mastklimmen om een ham te winnen nogal misplaatst lijkt tegen de achtergrond van de dreigende oorlog in Joegoslavië. Ik zou er bijvoorbeeld ook De cruciale vraag van kunnen maken, of teruggrijpen naar de vraag die de agent aan het eind van het hoofdstuk aan moeder stelt: Hoe laat is het?
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
