In een bundel van de Zuid-Afrikaanse schrijver Dana Snyman staat een gebeurtenis beschreven, een herinnering uit de jaren tachtig. Twee witte jongens staan op de openbare weg rotzooi te trappen, en er komt een oudere vrouw op hen af die zegt: Jongens, kan het wat minder, doe eens rustig aan, of woorden van gelijke strekking. En een van die twee jongens reageert met een: ‘Hou jou bek, oumeid!’ Veertig jaar later, als hij de herinnering opschrijft, krimpt hij in elkaar: heb ik dat destijds echt gezegd? ‘Hou jou bek, oumeid!’ En toen ik die woorden las, dacht ik opnieuw: hoe vertaal je dat op een manier dat niet alleen de neerbuigende en beledigende inhoud overkomt, maar ook de racistische strekking? Mag dat nog wel in het huidige tijdsbestek? Er is onlangs veel gedoe geweest over het vertalen van het woord ‘Negro’ uit Amerikaans Engels: er zijn uitgeverijen die hun vertalers verbieden het woord ‘Neger’ te gebruiken, zelfs wanneer het gaat om iemand als James Baldwin, die zich aanvankelijk zelf bestempelt als ‘Negro’, maar daarna inziet, onder invloed van mensen als Stokely Carmichael, dat het woord ‘Black’ veel minder negatieve connotaties heeft. De woke-ness gaat zelfs momenteel zo ver dat Amanda Gormans bewust gekozen woord ‘slave’, dat ze opzettelijk in een van haar gedichten gebruikt om de confrontatie op te zoeken, in het Nederlands wordt vertaald met ‘slaafgemaakte’, waarmee Gorman zelf eigenlijk wordt gemuilkorfd. Weer wordt er een zwart iemand de mond gesnoerd. Is dat de bedoeling? En wie durft zich in Nederland nog te wagen aan de vertaling van een woord als ‘oumeid’, waarmee de oudere vrouw in Snymans verhaal door die twee jongens werd weggezet als minderwaardig en tweederangs, louter op grond van haar huidskleur? Maar heeft die vrouw er geen recht op dat de Nederlandse lezer te weten komt wat haar met dat woord wordt aangedaan, een woord dat vier eeuwen van onderdrukking, uitbuiting en vernedering inhoudt? Vergeet daarnaast niet dat de schrijver zelf ineenkrimpt. Moet je zoiets dan weergeven met ‘Hou je bek, oude zwarte vrouw’, iets wat nog niet één procent van de krenking weergeeft?
…..Download rechtsboven de PDF voor de volledige tekst. Als uw voorkeur uitgaat naar Epub-formaat, kunt u het bestand downloaden door hier te klikken. En hier vindt u het bestand in Word.
